Waarom de vrees voor een toename van suïcides?
Wetenschappers vrezen een toename van suïcides omdat bekende risicofactoren toenemen als gevolg van de coronamaatregelen. Dit zijn niet alleen (dreigende) werkloosheid en financiële problemen, maar bijvoorbeeld ook eenzaamheid, sociaal isolement en psychische trauma’s.
Ook in internationale wetenschappelijke publicaties bestaat vrees voor een toename van suïcides. In een recent artikel in the Lancet Psychiatry schrijven onderzoekers dat de psychische gevolgen van de coronapandemie ook nadat deze is uitgedoofd nog zullen aanhouden en dat de piek daarvan later zal komen. Victor Tseng, een wetenschapper uit Atlanta, maakte een treffende figuur en plaatste daarbij de volgende tweet:
As our friends and colleagues brave the front lines, we must also get ready for a series of aftershocks. It's very hard to plan this far ahead while we're in survival mode. We must prepare early and strategize our response to the collateral damage of #COVID19
In de figuur zie je allereerst de slachtoffers als direct gevolg van het coronavirus, de paarse lijn, ofwel de “eerste wave”. Maar er zijn meer ‘waves’ afgebeeld. Deze kunnen worden beschouwd als indirect gevolg van de pandemie. Zo zijn veel slachtoffers te verwachten tijdens de vierde golf, weergegeven in het rood. Als gevolg van de maatregelen zal het aantal mensen met psychische trauma’s, mentale problemen, economische schade en burn-out enorm toenemen. Een toename die bovendien nog heel lang zal aanhouden. Aangezien dit allemaal bekende risicofactoren voor suïcide zijn, is ook een toename van het aantal suïcides een reële vrees.
In Nederland zagen we na eerdere economische recessies (begin jaren tachtig en na 2007) een stijging van het aantal suïcides. Rond 1980 was er sprake van een toename van het aantal suïcides in de orde van grootte van 100 tot 200 extra suïcides per jaar. Bij de laatste recessie was er in Nederland sprake van een toename van 1353 suïcides in 2007 naar 1857 suïcides in 2013, een stijging van 37%.
Wat zien wij bij 113 Zelfmoordpreventie?
Bij 113 Zelfmoordpreventie maken we ons klaar voor een toename van hulpvragers. We horen nu in de hulplijn dat veel hulpvragers corona gerelateerde problemen hebben, waardoor de suïcidaliteit is toegenomen. De problemen van de hulpvragers bij 113 Zelfmoordpreventie die nu het meest genoemd worden zijn:
- Eenzaamheid;
- Geen afleiding meer door niet naar school of werk te kunnen en daardoor meer tijd om te piekeren;
- Afspraken met reguliere hulpverlening gaan niet door;
- Onzekerheid en angst voor het virus.
Nú handelen om een toename te voorkomen
Het is van groot belang dat we ons volop inzetten om het aantal suïcides niet te laten toenemen, vanuit het gedeelde besef dat elke suïcide er één te veel is. Daarom moeten we ons als land nu voorbereiden op de verwachte toename van het aantal mensen dat in psychische nood komt de komende tijd. Preventieve maatregelen, die ervoor moeten zorgen dat mensen niet overmatig wanhopig, depressief en suïcidaal worden, zijn hard nodig. Deze maatregelen moeten zo vroeg mogelijk worden ingezet en zijn alleen effectief indien deze uitgaan van verschillende partijen in de samenleving.
Er zijn veel voorbeelden te noemen van al genomen belangrijke maatregelen. Zo heeft de overheid aangekondigd coulanter om te gaan met het innen van schulden en de betaling van boetes, geven banken midden- en kleinbedrijven een half jaar uitstel voor de aflossing van leningen en willen banken ook consumenten helpen die door de coronacrisis hun hypotheek niet meer kunnen betalen. Andere maatregelen die nodig zijn, liggen bijvoorbeeld in het versoepelen van de toegang tot hulpverlening en in het signaleren en bespreekbaar maken van suïcidaliteit.
Wat doet 113 Zelfmoordpreventie in deze coronatijd?
Naast het reguliere werk van 113 Zelfmoordpreventie en de inzet in de hulpverlening om goed bereikbaar te blijven, is de homepage van 113 aangepast, bijvoorbeeld met tips hoe om te gaan met de stress en angst in deze coronatijd. Bestaande fysieke suïcidepreventie trainingen voor professionals bieden we nu online en virtueel aan. Zo is er een online training suïcidepreventie ontwikkeld, die op www.vraagmaar.nl gratis te volgen is. In deze training leert elke Nederlander van 18 jaar en ouder suïcidaliteit te signaleren en het gesprek erover aan te gaan. Ook richten we ons specifiek op risicogroepen in het sociaaleconomisch domein om preventie van suïcides te realiseren en maken we Webinars voor GGZ-professionals. Daarnaast monitoren we het aantal suïcides in Nederland en de aantallen hulpvragers bij 113 Zelfmoordpreventie en hebben we een commissie gevormd die zicht houdt op de ontwikkeling van de cijfers, zodat we zo vroeg mogelijk trends kunnen signaleren. We analyseren de gesprekken in de hulplijn van 113 en houden bij of er een toename is van bepaalde groepen zoals het aantal mannen, alleenstaanden of ZZP’ers en we monitoren of en welke corona gerelateerde problemen er spelen bij de hulpvragers van de hulplijn van 113 Zelfmoordpreventie.
Iedereen kan helpen
Ga het gesprek aan met de ander van wie jij aanvoelt dat hij/zij het psychisch zwaar heeft of mogelijk worstelt met gedachten aan zelfdoding. Het is normaal om verdrietig, gestrest, verward, bang of boos te zijn tijdens een crisis. Praten met mensen die je vertrouwt, kan helpen. Hou contact met vrienden, collega’s en familie. Laten we elkaar vooral helpen. Juist in deze tijd van een afstand van 1.5 meter moet de emotionele nabijheid versterkt worden.
Dr. Renske Gilissen, Hoofd Onderzoek, 113 Zelfmoordpreventie
Delen uit dit bericht zijn mede samengesteld met Dr. Derek de Beurs, Hoofd Epidemiologie, Trimbos Instituut, Dr. Remco de Winter, Geneesheer-directeur, Rivierduinen, Prof Dr. Marieke Liem, hoogleraar veiligheid en interventies, Universiteit Leiden, Prof. Dr. Aartjan Beekman, Hoofd Psychiatrie, Amsterdam UMC, Prof. Dr. Pim Cuijpers, hoogleraar klinische psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam, Prof. Dr. Bert van Hemert, hoogleraar psychiatrie, Prof. Dr. Ad Kerkhof, Emeritus hoogleraar suïcidepreventie
Heb jij hulp nodig? Chat met de hulplijn via www.113.nl, of bel 0900-0113