Wereldwijd sterven er vrouwen tijdens de zwangerschap of in de eerste periode daarna. Veelvoorkomende oorzaken van deze moedersterfte zijn bloedingen, infecties of complicaties van de bevalling. De afgelopen jaren werd in andere landen duidelijk dat ook zelfdoding een belangrijke oorzaak is van moedersterfte. In Nederland waren recente cijfers hierover onbekend. 113 Zelfmoordpreventie en de Auditcommissie Maternale Sterfte en Morbiditeit van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) hebben recent onderzoek gedaan naar zelfdoding onder moeders in Nederland in de periode 2006 tot 2020.
Zelfdoding blijkt een belangrijke doodsoorzaak van jonge moeders. Toch weten we weinig wat we kunnen doen om zelfdoding bij jonge moeders te voorkomen. Daarnaast hebben veel gezondheidszorgmedewerkers beperkte kennis en vaardigheden om suïcidaal gedrag te herkennen en bespreekbaar te maken.. Dit onderzoek draagt bij aan het in kaart brengen van het probleem, aandacht voor het probleem en biedt mogelijkheden voor verder onderzoek naar beter begrip.
– Kinke Lommerse, psychiater in het Haaglanden Medisch Centrum en werkzaam voor de Landelijke Agenda Suïcidepreventie.
Psychische problemen na de bevalling
Het is bekend dat psychische problemen veel voorkomen bij vrouwen tijdens de zwangerschap of in de maanden daarna. Hier is de afgelopen jaren gelukkig steeds meer aandacht voor gekomen. Soms lijden de problemen tot gedachten aan zelfdoding of in zeldzame gevallen ook tot een poging daartoe. Om een bijdrage te leveren aan het voorkomen van zelfdoding bij zwangere vrouwen of jonge moeders, is onderzoek gedaan naar hoe vaak moedersterfte door zelfdoding voorkomt in Nederland en of er risicofactoren kunnen worden gevonden.
Verloskundigen en gynaecologen in Nederland bieden goede zorg aan vrouwen tijdens de zwangerschap en de kraamtijd. Dit onderzoek laat zien dat het belangrijk is dat we ons niet alleen richten op lichamelijke klachten, maar ook aandacht hebben voor psychische en sociale problemen in de periode van zwangerschap of net na de bevalling, en goed samenwerken met collega’s in de Geestelijke Gezondheidszorg voor de tijd die daarna komt.
– Anna Rietveld, arts in opleiding tot gynaecoloog in het Amsterdam UMC en lid van de Auditcommissie Maternale Sterfte en Morbiditeit van de NVOG
Methode van onderzoek
Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de database van de Nederlandse Auditcommissie Maternale Sterfte en Morbiditeit en die van het CBS. Het aantal zelfdodingen onder jonge moeders is vergeleken met vergelijkbare data in de periode 1996 tot 2005 en met vrouwen in de algemene bevolking in de vruchtbare leeftijd van 25-45 jaar. De database van Auditcommissie is gebruikt om factoren in de behandeling en kenmerken van deze vrouwen te identificeren, zoals de psychiatrische diagnose, eventueel middelengebruik, actieve of onderbroken behandeling en sociale problemen.
Ik weet dat ze van hem hield, alleen voor haar gevoel, hield ze niet van hem zoals een moeder van haar kind hoort te houden.” {…} “En toen dat er niet was, toen is ze heel erg in haar hoofd gaan zitten van, ik ben geen goede moeder
(Citaat van partner van overleden jonge moeder uit psychosociale autopsie studie van 113)
Doodsoorzaak nummer één
Het onderzoek heeft tot opvallende resultaten geleid. Hoewel de totale moedersterfte tot één jaar na de bevalling is afgenomen in Nederland, geldt dat niet voor het aantal zelfdodingen. Dit heeft als resultaat dat zelfdoding de belangrijkste oorzaak is van moedersterfte tot één jaar na de bevalling. Per jaar overlijden gemiddeld 4 tot 5 jonge moeders door zelfdoding. Gelukkig zijn deze aantallen klein, maar de gevolgen daarentegen ongelofelijk ingrijpend.
Eerste kind en laag opgeleid
Vervolgens is met het onderzoek in kaart gebracht welke factoren bijdroegen aan de zelfdoding. Dat bleek helaas lastig. Uit het onderzoek bleek dat veel van deze suïcides niet gemeld waren bij de Auditcommissie en informatie niet altijd makkelijk gedeeld werd, waardoor een uitgebreide analyse lastig was. Uit de analyse van de demografische data van het CBS bleek dat vrouwen met een eerste kind en vrouwen die laag opgeleid waren, meer risico liepen op zelfdoding vergeleken met vrouwen in de algemene bevolking (25-45 jaar).
Zij was voor haar gevoel niet meer van waarde voor de wereld, aan het einde. En ook niet voor {naam kind}, hoe jong hij ook was.
(Citaat van partner van overleden jonge moeder uit psychosociale autopsie studie van 113)
Aanbevelingen
Om beter te kunnen leren van maternale sterfte door zelfdoding doen de onderzoekers een aantal aanbevelingen. Allereerst zal er een plan gemaakt moeten worden hoe in Nederland de gegevens van deze suïcides beter verzameld en geanalyseerd kunnen worden. Ten tweede is nodig dat we de problemen die er spelen bij en rondom deze vrouwen beter kunnen begrijpen. Hiervoor gaan de onderzoekers een vervolgonderzoek starten met behulp van de psychosociale autopsie. Psychosociale autopsie is een onderzoeksmethode waarbij nabestaanden en zorgverleners worden geïnterviewd, om te leren van hun verhaal.
Het onderzoek is recent gepubliceerd in BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology.