Reik proactief uit naar kwetsbare jongeren
Denk aan jongeren die onzichtbaar zijn of een ingewikkelde thuissituatie hebben.
- Maak een overzicht van de jongeren waarvan je weet dat ze kwetsbaar zijn, die een ingewikkelde thuissituatie hebben, slechtere resultaten behalen of die onzichtbaar zijn (niet aanwezig in lessen, geen opdrachten inleveren). Wees extra waakzaam als de jongere teleurstellingen of een verlies heeft meegemaakt
- Maak daarnaast een overzicht van signalen en risicovolle momenten voor jongeren die misschien op een later moment in de problemen komen
- Stuur een e-mail of bel ze op met de vraag hoe het gaat. Ga niet meteen op het probleem af, maar vraag open hoe het met de jongere gaat. Wat gaat er nu goed, waar lopen ze tegen aan? Waar kunnen ze hulp bij gebruiken? Wie spreken ze nog? Wie helpt hen nu? Vraag dan ook hoe het verder gaat, voelen ze zich eenzaam, angstig, somber, zijn er misschien gedachten aan de dood (zie ook signaleringskaart onderwijs)
- Houdt de komende weken regelmatig even contact met de jongeren en zorg voor intensiever contact indien nodig
- Zorg dat je in het onderwijs mogelijkheden maakt waardoor je leerlingen of studenten (online) moet zien, bijvoorbeeld door een les verplicht te maken. Bekijk hierbij goed wat nodig is. Dit verschilt bijvoorbeeld voor VO, MBO, HBO en WO. Je kunt ook opdrachten geven die ingeleverd moeten worden. Leerlingen of studenten die regelmatig niks inleveren vallen daardoor meer op. Je kunt dan contact opnemen om te ontdekken of er iets aan de hand is of dat alles goed gaat
- Probeer zekerheid te bieden waar het kan. Bijvoorbeeld door een planning voor langere tijd te maken (het hele jaar online werken, elke donderdag spreken we elkaar enz.). Kijk naar wat er mogelijk is en probeer niet te veel stil te staan bij de onmogelijkheden
Zorg voor verschillende contactmogelijkheden
- Via de website
- Via een online community
- Via e-mail
- Online gesprekken via teams, zoom, lifesize, skype e.d.
- Gesprekken via de telefoon
- Via een app
Vraag naar gedachten aan zelfmoord, ook online
Wanneer je je zorgen maakt om een leerling/student, zorg dan dat je deze jongere te spreken krijgt (zie hierboven). In het gesprek wat je voert kan je, ook online, vragen of iemand gedachten heeft aan zelfmoord. 113 Zelfmoordpreventie stelt deze vraag al jaren online. Een aantal tips die hierin kunnen helpen zijn de volgende:
- Geef zelf het goede voorbeeld door ook iets te zeggen over je eigen gevoelens: ‘ik vind het ook spannend om deze vraag te stellen’. Laat zien dat je je kwetsbaar durft op te stellen, dat helpt de jongere om dat ook te doen
- Wanneer je online in contact gaat, probeer beeld en geluid te gebruiken als dat mogelijk is. Wanneer iemand dit niet wil, vraag dan door waarom men die niet wil. Het kan een extra signaal zijn dat het niet goed gaat. Maar ook kan iemand zich schamen voor zijn rommelige/kleine kamer
- Online mis je veel non-verbale signalen. Probeer zo goed mogelijk op te letten op hoe iemand reageert op je vragen. Luister altijd naar je onderbuikgevoel.
- Ga verder in gesprek zoals je dat ook zou doen wanneer iemand in je kamer zou zitten. Vraag expliciet naar de gedachten aan zelfmoord
- Blijven de zorgen ook na het online gesprek, of komt het online gesprek niet tot stand, maak dan een afspraak op school/op de campus. Bij zorgen is een 1-op-1 afspraak altijd goed uit te leggen en zou hier ruimte voor moeten worden gemaakt binnen de regels
- Wanneer suïcidaliteit speelt, motiveer de jongere naar de huisarts te gaan en er daarnaast met (een volwassen) iemand over te praten. Bijvoorbeeld met de ouders, zij kunnen vaak ondersteunen om hulp te vinden. Een warme overdracht naar naasten of huisarts is nu misschien niet helemaal mogelijk. Wat helpt is om de weg naar hulp uit te werken. Onderzoek samen de mogelijkheden en wat de jongere nodig heeft om deze stap te kunnen zetten. Bespreek wanneer hij de stap zal zetten. En blijf de jongere ook volgen tot er inderdaad een afspraak is gemaakt. Vraag ook daarna naar de afspraak, wat zijn de volgende acties en wat heeft de jongere nog nodig van jou?
- Wanneer de student in het buitenland zit en het niet goed met hem gaat, plan een online gesprek, vraag hoe het met hem gaat, waar hij tegenaan loopt en naar wat hij nu nodig zou hebben, wat is zijn hulpvraag. Vraag naar de mogelijkheden van hulpverlening van dat land en bespreek waar de student gebruik van zou kunnen maken. Onderzoek samen met de student, indien nodig, of er online mogelijkheden zijn voor de student in Nederland
- Bij elke stap die je zet, overleg je met de jongere. Wanneer je de jongere hier niet in mee neemt, kan dit voor de jongere zeer onveilig voelen. In de basis betekent dit dat je toestemming moet hebben wanneer je anderen op de hoogte brengt. Wanneer er sprake is van acute nood, dan kan het zijn dat de zorgplicht voor het privacyrecht gaat. Ook wanneer je zonder toestemming moet handelen, laat je dit altijd weten aan de jongere. Leg duidelijk uit waarom je bepaalde stappen moet nemen
Zorg voor duidelijke informatie over corona op de eigen website
Maak een aparte webpagina over corona. Op deze pagina staat:
- Stand van zaken met betrekking tot het onderwijs, bijvoorbeeld:
- Tot wanneer loopt het online onderwijs in ieder geval door
- Waar kan je inhoudelijke informatie over de lessen terugvinden
- Op welke manier je contact onderhoudt, bijvoorbeeld via:
- Website
- Online community
- Eigen radiokanaal
- Wat de problemen zijn waar de jongeren tegenaan kunnen lopen en waar ze daarvoor hulp of ondersteuning kunnen vinden. Denk hierbij aan:
- Problemen rondom het digitale onderwijs
- Financiële problemen (bijvoorbeeld door het kwijtraken van een bijbaan)
- Sociale problemen (eenzaamheid, zorgen om anderen, mantelzorg, geen rustige plek hebben om de lessen te kunnen volgen)
- Psychische problemen (gevoelens van somberheid en/of angst, het leven niet meer aan kunnen)
- Met wie de jongere binnen de school of universiteit hierover in gesprek kan gaan, bijvoorbeeld:
- Mentor
- Studie-adviseur
- School-/studentpsycholoog
- Waar de jongere buiten de school/universiteit terecht kan, bijvoorbeeld:
- Ouders
- Huisarts
- Kindertelefoon (8-18 jaar)
- 113 Zelfmoordpreventie
- De luisterlijn
Ondersteuning voor medewerkers
Ook voor medewerkers kan dit een moeilijke tijd zijn. Met betrekking tot suïcidepreventie zijn er een aantal hulpmiddelen die de medewerkers ook nu kunnen inzetten:
- Voor medewerkers die willen weten wat ze kunnen doen als ze vermoeden dat iemand in de omgeving aan zelfdoding denkt, volg de online suïcidepreventietraining
- Voor de medewerkers in het zorgteam of die meer handvatten willen over hoe je het gesprek over suïcidaliteit aangaat, is er de suïcidepreventie training gatekeeper
- Voor medewerkers is het fijn wanneer ze kunnen terugvallen op suïcidepreventiebeleid van de instelling, zodat ze niet zelf iedere keer moeten bedenken wat ze nu wel of niet mogen doen. Voor meer informatie en voorbeelden van onderwijsinstellingen, zie onze onderwijspagina
- Waarschijnlijk ter overvloede, maar zorg als collega’s ook goed voor elkaar en heb als leidinggevende oog voor de medewerker die vast loopt
Contact
Heb je nog vragen of wil je informatie over het opzetten of verbeteren van suïcidepreventie in het onderwijs? Neem contact op!
Evelien van Goor
020 311 3883