Leon was geliefd bij veel mensen en dat is een understatement. Hij was een zachtaardige grappenmaker die goed kon luisteren. Op de middelbare school vond hij zijn weg in zowel jongens- als meisjesgroepen. Eén van zijn favoriete bezigheden was dingen uitdiepen; urenlang nadenken over de planeten en sterren, het ontstaan van het leven. Dat werd in zijn gezin ook aangemoedigd, rond de eettafel stonden ze stil bij gedachte-experimenten en het steeds diepere ‘waarom’. Het menselijk lichaam was de échte fascinatie in zijn leven. Op zijn negende wist Leon al dat hij arts wilde worden, daarom ging hij naar het gymnasium en daarom was hij al wezen kijken bij een geneeskundestudie. Het leven van deze lieve en vrolijke zeventienjarige jongen eindigde abrupt op 22 september 2017. Zijn moeder Janneke staat nog regelmatig stil bij de vraag ‘waarom’ Leon voor de dood koos.
“Soms vragen mensen aan mij hoeveel kinderen ik heb. Dan zeg ik: ‘Ik heb drie kinderen. De oudste is 17, de middelste 21 en de jongste 19.’ Soms horen ze het niet, soms kijken ze bedenkelijk en beginnen ze over iets anders. Het lijkt alsof ze het moeilijk vinden om hier een gesprek over te voeren. Maar ik ben open, je kunt het met mij erover hebben. Ik praat graag over Leon.”
Sociaal en sportief
“Hij had een mooie bos rood haar en een aanstekelijke lach met een brede mond. Soms kon hij niet meer staan van het lachen, dan viel hij gewoon op de grond en bleef hij daar doorlachen. Ik kon altijd heel goed met hem praten, bijna als volwassenen onder elkaar. Hij is degene geweest die tegen mij heeft gezegd: ‘Mama, je moet gewoon gaan leren want dat kan je makkelijk.’ Leon was de motivatie van mijn besluit om op mijn 46e nog met een opleiding te beginnen. Alles konden we met elkaar bespreken. Alles werd op tafel gegooid, ook als je ergens mee zat. De opa van Leon, mijn schoonvader, is in 2010 overleden door zelfdoding. Leon was altijd heel stellig over suïcide: hij vertelde dat dat egoïstisch was en dat je zoiets niet deed.
Hij ging helemaal op in gezond eten en sporten. Leon was thuis bezig met gewichten, er hing een bokszak en een pull-up bar zat tussen de deur geklemd. Ook boulderde en fietste hij veel. In die tijd had je de ‘Bring Sally Up Challenge’. Er hoort een liedje bij, ‘Flower’ van Moby. Het is de bedoeling dat je het hele nummer door push-ups doet. Zijn doel was om zichzelf constant te verbeteren en daarom oefende hij overal: in de gymles, voordat een les begon, in de gang van de school. Het maakte niet uit. Iedereen begon met hem mee te doen, zij wilden dit ook kunnen. Deze challenge hebben we ook op zijn uitvaart gedaan, maar wel op z'n Leon's. Sporten deed hij namelijk altijd zonder shirt, dus die van ons ging toen ook uit.
Hij was terecht trots op zijn lichaam. Wat was hij toch mooi.
De laatste dag
“In de week voor zijn zelfdoding is hij met zijn school in Oostenrijk geweest. Daar heeft hij veel gesport en gefeest, weinig geslapen. Toen op vrijdagochtend de bus over de grens reed kreeg ik een berichtje van Leon met het ophaaltijdstip. Op het moment dat ik daar arriveerde was iedereen zijn spullen al aan het uitladen. Het was vreemd hoe Leon daar wegging, ik herinner mij nog goed dat hij geen afscheid nam van zijn vrienden. In de auto praatte hij honderduit tegen mij; ik wist dat ik goed moest opletten want hij deed dit vaak maar één keer. Eenmaal thuis heeft hij rustig wat gegeten en is daarna in slaap gevallen. Toen hij wakker werd heeft hij heel even contact gehad met mijn andere kinderen, mijn zoon Yannick en dochter Eloïse. Zelf was ik de was aan het doen. Hij kwam mij vertellen dat hij een stukje ging wandelen. Ik vroeg hem nog om rekening te houden met het eten, die avond maakte ik namelijk zijn favoriete gerecht: spaghetti. Ik heb hem helemaal niet meer aangekeken en daar heb ik nog een lange tijd spijt van gehad. Misschien had ik kunnen zien dat hij ergens mee zat.
Leon heeft naar alle waarschijnlijkheid mijn hardlooproute afgelegd. Dat is in een heel mooi stukje bos waar het erg rustig is, waar je de vogeltjes gemakkelijk hoort fluiten. In dat stukje bos is hij over een hekje geklommen en heeft hij gelopen waar hij niet had moeten lopen. Rond zes uur ben ik met een glas wijn op de bank gaan zitten. Niet wetende dat Leons klok rond ditzelfde tijdstip voor altijd zou stoppen. Het is zo’n gek idee om te bedenken dat je niet doorhebt dat je zoon op dat moment besluit om zijn leven te beëindigen.”
Politie aan de deur
“Het duurde maar en duurde maar. Ons vaste tijdstip voor de avondmaaltijd is om half 7. Mijn man wilde niet op Leon wachten, ik hoor het hem nog zeggen: ‘Hij weet toch hoe laat we eten?’ We besloten toen om toch met z’n vieren te beginnen. Leon kwam echter niet thuis. Ik had een heel onbehagelijk gevoel, een gevoel dat mij vertelde dat er iets niet klopt. We belden hem, maar kregen een voicemail. Het is voor mij nog steeds onverklaarbaar maar ik besloot om naar zijn kamer te lopen om een briefje te zoeken. Waarom weet ik nog steeds niet, want ik had er geen enkele reden voor. Ik vond alleen helemaal niets en werd steeds onrustiger.
Eenmaal beneden heb ik gezegd: ‘Ik vertrouw dit niet. Ik wil gaan zoeken.’ Rond datzelfde moment stonden er plotseling twee agenten voor de deur. ‘Mevrouw, heeft u een zoon die Leonardo heet?’ Ja, dat klopt. ‘Klopt het dat hij een leren jas droeg?’ Ja dat klopt. ‘Weet u welke schoenen hij aan had?’ Ik reageerde met: ‘Nee, dat weet ik niet maar we staan op het punt om hem te zoeken.’ Toen vertelden ze dat hij om het leven was gekomen door zelfdoding.
Eloïse moest heel hard gillen en huilen. Yannick moest ook huilen. Ik was de enige die compleet dichtsloeg en volkomen op de automatische piloot handelde. Ik wilde het gewoon niet toelaten, de klap was simpelweg te groot. We gaven elkaar een groepsknuffel en wilden daarna gelijk naar de plek waar hij om het leven is gekomen, maar dat mocht niet. ‘Wij blijven juist bij jullie,’ werd er gezegd, ‘jullie mogen alle vragen stellen die je wil maar jullie mogen er niet heen.’
Het eten stond nog op tafel, op de radio was muziek te horen. Toen we besloten om de muziek uit te zetten viel er een doodse stilte, met twee agenten op de bank.
Je moet je voorstellen. Het eten stond nog op tafel, op de radio was muziek te horen. Toen we besloten om de muziek uit te zetten viel er een doodse stilte, met twee agenten op de bank. Ik ben de tafel gaan opruimen en besloot om het eten van Leon te bewaren, ik kon het niet weggooien. Toen zijn lichaam werd vrijgegeven werden wij door de agenten naar het mortuarium gereden. Ik was opgelucht, want ik kon eindelijk Leon zien.”
Afscheid
“Bij het mortuarium aangekomen hebben ze ons gelijk gecondoleerd. Daar was ik niet van gediend, ik wilde hem eerst met mijn eigen ogen bekijken. Daar hebben we hem, aan de hand van enkele kenmerken, geïdentificeerd. Door het personeel werd aan ons gevraagd of wij zijn kleding wilden hebben. Toen heb ik besloten om daarvan af te zien. Terugkijkend heb ik spijt van die beslissing. Want alles waar zijn geurtje aan zat was inmiddels gewassen. Ik had zijn hele kamer in zijn vakantie schoongemaakt, inclusief zijn matras. Alle sporen van Leon waren weggevaagd.
Wat er gebeurd is, is ons nog steeds niet helemaal duidelijk. Helemaal niets wees erop dat het niet goed met hem ging, helemaal niets wees op een depressie. We hebben gepraat over van alles en nog wat, dat hij een groot verdriet met zich meedroeg kwam pas later aan het licht.”
Onderzoek
“Na zijn overlijden heb ik met veel verschillende mensen gepraat om zijn laatste dagen te reconstrueren. We zaten vol met vragen. Waarom heeft hij dit zichzelf aangedaan?
Ik heb bijvoorbeeld zijn klasgenoten gesproken over de reis in Oostenrijk. Uit die gesprekken bleek dat Leon vooral een fantastische tijd heeft gehad. Ook heb ik samen met Slachtofferhulp in zijn politiedossier gekeken. Zo ontdekte ik dat er helemaal geen toxicologisch onderzoek is verricht. Het is dus niet duidelijk of hij onder invloed was op het moment dat het gebeurde. Toen de agenten ons vertelden dat hij om het leven was gekomen door een zelfdoding gingen we mee met die gedachtestroom. Pas later kwam de kritische blik, maar later is altijd te laat.
Als ik er eerder bij stil had gestaan had ik zijn vinger gebruikt om toegang tot zijn telefoon te krijgen, er was niemand die ons deze tip heeft gegeven. Het heeft mij uiteindelijk 4,5 jaar gekost om de bestanden te kunnen bekijken. Motorola kan natuurlijk zo die telefoon openmaken, alleen dat doen ze niet in verband met eventuele imagoschade omtrent het privacybeleid. Via een bedrijf is het uiteindelijk via een moeilijke methode gelukt, ik heb nu alle video’s, foto’s en berichten die op zijn telefoon stonden. Er is heel veel moeite in gaan zitten, ik hoopte dat ik een verwijzing zou vinden om beter te begrijpen wat er gebeurd is. Helaas tevergeefs, ook op zijn telefoon stond geen enkele aanduiding.
We ontdekten dat er een meisje bij hem op school zat waarmee hij veel interesses deelde. In het diepe doordenken vonden ze elkaars gelijke. Met elkaar konden ze het eens worden en soms sprak ze hem tegen. Leon heeft blijkbaar tegen haar gezegd dat hij altijd enorme hoofdpijn had. Dat hij soms niet kon slapen van de hoofdpijn. Als ik dit had geweten had ik alles in mijn macht geprobeerd om hem hiermee te helpen. Maar wat er precies heeft gespeeld is allemaal giswerk, ik weet het niet en zal het ook nooit meer te weten komen. Het waarom zal altijd onbeantwoord blijven. Waarschijnlijk is het Leon gewoon teveel geworden. Teveel gedachten, teveel denken, teveel hoofdpijn.”
Verwerking
“Het overlijden van Leon houdt mij nog elke dag bezig. Het steekt nog steeds; het besef dat ik er niks meer aan kan veranderen. Het is gewoon beslist zoals het beslist is. Zijn beslissing kan ik niet terugdraaien, de beslissingen die anderen voor mij hebben gemaakt kan ik niet terugdraaien. Het niet hebben van bijvoorbeeld een plukje haar, geen ongewassen kleren, een vergrendelde telefoon. Wist ik maar wat ik nu weet; dan kon ik bij de juiste dingen stilstaan.
Je denkt er niet over na dat er iets verschrikkelijks kan gebeuren. Als dat dan wel gebeurt stort je wereld in.
Je bouwt je leven op met een bepaald beeld, je stippelt de toekomst uit. Je denkt er niet over na dat er iets verschrikkelijks kan gebeuren. Als dat dan wel gebeurd stort je wereld in. Mij heeft het overlijden van Leon heel onzeker gemaakt. Ik dacht immers de hele tijd dat ons leven goed en gezellig was en mijn kinderen gelukkig. Ik heb de dingen niet goed ingeschat en dat blijft mij hoogstwaarschijnlijk voor altijd achtervolgen.”
Het leven in 2025
“Er hangt hier in de woonkamer een grote foto van hem. Ik praat nog elke dag tegen hem, want zolang ik tegen hem praat dan is hij er nog. Ik heb altijd gehoopt dat ik een groot gezin zou hebben met kleinkinderen. Nu Leon is overleden wordt het nooit meer zo groot als wat het had kunnen zijn.
Wij missen hem nog steeds enorm, het grote verlies van onze zoon en broer heeft eenieder van ons sinds 22 september 2017 opnieuw gevormd. Tegenwoordig ben ik beter in staat mijn leven eromheen te bouwen. Ik heb heel lang rondgelopen met de gedachte dat mijn gezin niet meer compleet is. Want mijn gezin bestond uit drie kinderen en niet twee – maar dan doe ik Yannick en Eloïse tekort.
Leon zal er altijd bij horen maar we moeten door, we kunnen niet stil blijven staan. In de geest van Leon ga ik me nu ontplooien. Daar ben ik mee begonnen, want ik wil niet een verbitterde oude vrouw worden die in een hoek gaat zitten. Die alleen maar naar de foto van haar overleden zoon kijkt. Dat zou Leon ook niet hebben gewild. Daar was hij veel te ondernemend, veel te grappig en veel te leuk voor. Ik beeld mij ook in dat hij mij een schop onder mijn hol geeft als ik dat zou doen.”
De wereld vergaat niet als je twee minuten langer nadenkt.
Adviezen voor andere nabestaanden
“Vaar je eigen koers. Doe wat voor jou goed voelt. Probeer in de week van afscheid nemen echt in het hier en nu te zijn, hoe moeilijk dat ook is. Want je gaat dingen doen die je nooit meer over kan doen. Blijf in je eigen kracht staan. Als er zo’n levensveranderende gebeurtenis plaatsvindt, zo'n allesomvattend iets, blijf dan in jezelf geloven. Maak pas op de plaats, neem rust. Kijk met een helikopterview naar het moment en vraag jezelf af wat jij nodig hebt. De wereld vergaat niet als je twee minuten langer nadenkt.”
Reden van meedoen aan de campagne
“Een belangrijke boodschap die wij willen overbrengen is dat het iedereen kan overkomen. Het gaat er bij mij niet in dat Leon voor niets op deze wereld heeft rondgelopen. Zijn leven heeft een doel gehad. Laat dat doel dan zijn dat wat hem is overkomen als voorbeeld kan dienen. Als hij erover had gepraat, dan waren er andere mogelijkheden geweest dan zelfdoding. Maar hij was te lief en hield het in zich, hij wilde ons niet lastigvallen met zijn problemen. Leon was een jongen die veel in zijn mars had. Het is zo jammer dat het op deze manier geëindigd is. Had hij zichzelf maar kunnen zien zoals wij hem zagen.
Leon leeft niet meer maar we eten nog elke zaterdagavond spaghetti. Op dezelfde manier zoals ik het altijd maakte toen hij nog leefde, op dezelfde manier op de avond van zijn overlijden en nu op dezelfde manier waarin hij alleen in onze gedachten om half 7 bij ons aanschuift.”